De vervuiler betaalt. Dat is de algemeen geaccepteerde en gedragen manier om onze omgeving leefbaar en gezond te houden. Toch is de praktijk van ons belastingstelsel heel anders. Zoals ik eerder al meldde in verband met de Tesla-taks, waar het financieel dagblad later ook over viel, zitten er soms eigenaardige uitzonderingen in de belastingwetten.
In de nieuwe tabellen van de milieubelasting op de website van de Belastingdienst zie je het misschien niet zo op het eerste gezicht, maar zeker als je gaat kijken wat de jaarlijkse aanpassingen zijn, is het klip en klaar; ons belastingstelsel benadeelt actief kleinverbruikers. Mensen die met veel moeite hun huis isoleren krijgen jaar op jaar te maken met flinke belastingverhogingen. De grootverbruikers in Nederland betalen relatief een schijntje (tot een ruime factor 200 (!) verschil).
Vrijwel iedere belasting wordt geheven op basis van een progressief stelsel; je betaalt relatief meer belasting naarmate de grondslag groter is. Een alternatief systeem is de vlaktaks, waarbij je altijd eenzelfde tarief betaalt. Op energiegebied is het tariefstelsel volledig omgekeerd; hoe meer je gebruikt, hoe minder belasting je gaat betalen.
Als consument val je bij zowel elektriciteit als gasgebruik normaal gesproken in de eerste categorie van kleinste kleinverbruikers. Door het degressieve stelsel betekent dit dat je de hoofdprijs voor je kiezen krijgt. Zelfs al kies je voor 100% groene stroom, en aardgas opgewerkt uit een koemestvergister, dan betaal je nog steeds, bovenop de normale tarieven, een Opslag Duurzame Energie (ODE).
Even een versimpeld voorbeeld (zonder vaste kosten): een gemiddeld gezin verbruikt 3.500 kWh elektriciteit en 1.500 m3 gas. Dit gezin betaalt dan zo’n € 634 voor elektriciteit, waarvan € 450 belasting (71%). Bij gas is op een bedrag van € 634 nog steeds € 477 aan belasting verschildigd (57%). Een grootverbruiker met 10.000.0000 kWh en eenzelfde aantal kuub gas betaalt € 6.140 (1%) belasting bij elektra en bij gas € 130.200 (6%). Hij betaalt dus 10x zo veel belasting, maar vebruikt 2.800x zo veel! De belastingtarieven voor grootverbruikers zijn in sommige gevallen in het recente verleden zelfs nog verlaagd, of stijgen met minder dan de inflatie. Deze geschetste verschillen zijn dus ook nog steeds groter aan het worden. Als je veel energie verbruikt, is er dus vanuit fiscaal oogpunt geen enkele aansporing meer om aan duurzaamheid te doen.
Ons energiesysteem is erg ingewikkeld gemaakt (netwerkkosten, aansluitkosten, regionale opslagen, enz.) en zit nu oneerlijk in elkaar. Een vlaktaks zou het systeem simpeler én eerlijker maken. Er zijn dan geen tegengestelde effecten meer. Vanuit milieu-oogpunt zou zelfs een progressief stelsel aan te bevelen zijn, om energiebesparing actief te stimuleren.